Parasempatik sinir sistemi, sistemin pregangliyonik hücreleri beyin sapıyla omuriliğin sakral bölgesinde yer alır. Sisteme ait olan aksonların bir kısmı miyelinli, bir kısmı ise değildir. Pregangliyonik liflerde sempatik sinir sisteminin liflerinden daha uzundur. Hücreler hedef organda ya da organın yakınında olur. Beyin sapından kaynaklanmış olan pregangliyonik lifler okülomotor, fasial, glossofaringeal ve vagus sinirin içinden seyreder. Sakral bölgeden kaynaklı olanlarda pelvis sinirine katılır. Kalın bağırsakların altını, üreme ve üriner sistemi inerve etmektedir. Lifler kan damarlarını ve ter bezlerini inerve etmemektedir. Sempatik sinir sistemi gibi, parasempatik sistemde kalp kası, düz kas ve dış salgı bezlerini inerve etmektedir. Spinal ya da kranial sinirlerle duysal lifler merkezi sinir sistemine ulaşmakta, motor yanıtlarda pre ve post ganglionik sinirlerle ulaştırılır.
Parasempatik sinir sistemi vücudun istirahatte olduğu zaman daha aktif şekildedir. Vücutta parasempatik aktivitenin artmasıyla enerji tasarrufu yapılmış olur. Sempatik sistem ise vücudun aktiviteye hazırlanmasını sağlar, stresli zamanlarda daha aktif olur. Telaşlı olunan dönemlerde sempatik sinir sistemi daha baskındır. Bu durumda parasempatik ve sempatik sinir sisteminin birbirinin aksi olduğu belirtilebilir.
Parasempatik sinir sistemi neler yapar? Bu sistem olmasaydı neler olurdu?
Parasempatik sinirler mide, bağırsak, burun, pankreas gibi organlardaki bezlerin, tükürük bezlerinin, göz yaşı bezlerinin salgı yapması gerektiğinde bolca sıvı salgılamayı uyarıcı etki yapacak şekilde yaratılmıştır. Bezler gerektiğinden fazla salgı yaparsa, bu dengeyi bozacak şekilde olursa, bezlerin kanalları büzülür ve salgı azaltılmaya çalışılır. Eğer parasempatik sinir sistemi olmasaydı, besinler ağızda yumuşatılamaz, midede parçalanamaz, midenin iç yüzeyini asitten koruyacak mukus salgısı yapılamaz, besinlerin bağırsakta ayrıştırılması sağlanamazdı. Göz yaşı olmasa gözde yara, iltihap oluşumu meydana gelir, burun salgıları olmasa havadaki tozlar, mikroplar çok kolay şekilde akciğerlere ulaşırdı.
Parasempatik sinir sistemi sempatik sistemle birlikte çalışarak akciğerlerin korunmasını ve normal işleyişini sağlar. Sempatik sistem dokularda oksijen gereksinimi olduğunda devreye girerek, akciğerlerdeki bronşlar genişletilir. Solunumda zararlı tozlar, gaz, sigara dumanı olduğunda ya da bronşların iltihaplanması, tahriş eden maddelerin olması halinde, parasempatik sinir sistemi devreye girer ve bronşlar daraltılır. Bronşlarda olan salgı azaltılarak, akciğerlere zararlı maddelerin gidişine engel olunur. Bu maddeler salgı ve öksürük refleksi aracılığıyla dışarıya atılır. Parasempatik sistemdeki her şey sempatik sistemde olduğu gibi tüm doku ve organları yani vücudu korumaya, kollamaya göre düzenlenmiştir.