Eşeysiz üreme, gamet oluşturmadan ata canlıdan mitoz bölünmeyle yeni bireyler oluşmasıdır. Bu nedenle döllenme de olmaz. Canlıdan döllenme olmadan benzeri oluşur. Bu şekilde oluşan yeni bireyler ata canlıyla aynı özellikleri taşır. Bu şekilde eşeysiz üreme yoluyla çoğalan canlılarda kalıtsal çeşitlilik olmaz. Çoğalma mitoz bölünmeyle olur. Özellikler aynı şekilde nesilden nesile geçer.Bu şekilde çoğalan canlıların ortama uyum sağlama, dayanıklılık gibi özellikleri ise azdır. Bazı eşeysiz üreme yoluyla çoğalan canlılarda örneğin bakterilerde eşeyli üremede görülebilir. Eşeysiz üreme yoluyla çoğalan canlılarda üreme hızı oldukça yüksektir. Bu şekilde üreyen canlılardaki kalıtsal çeşitlilik sadece mutasyonla sağlanabilir.
Eşeysiz üreme çeşitleri nelerdir?
Bölünerek çoğalma: Bu tür eşeysiz üreme amip, bakteri, arke, paramesyum ve tek hücreli canlılarda görülür. Üreme ata canlının belli bir büyüklüğe ulaşmasından sonra bölünerek olur. Eğer mutasyon yoksa yeni bireylerin tamamı ata canlıyla aynı özelliklere sahip olur. Bu mitoz bölünmeyle olan en basit eşeysiz üreme şeklidir. Bazen boyuna bölünme, bazen de eksen boyunca bölünmeyle üreme gerçekleşir.
Tomurcuklanmayla üreme: Bu eşeysiz üreme mercanlarda, sünger, bira mayası, deniz anası ve hidralarda görülür. Ana canlıda mitozla oluşan çıkıntılar yeni canlıyı meydana getirir. Bu çıkıntılarla oluşan canlılar bazen ata canlıdan ayrılır, bazen de canlıyla koloni olarak bağlı şekilde yaşam sürer. Süngerler, deniz anası ve hidra aynı zamanda eşeyli üremede yapabilir.
Sporla üreme: Eşeysiz üreme çeşitlerinden olaan sporla üreme kara yosunu, su yosunu, eğrelti otu, mantar, plazmodyum canlılarında görülür. Bu canlılarda mayoz ve mitoz bölünme yoluyla sporlar oluşabilir. Eğer mayozla sporlar oluşursa, üremede çeşitlilik olur.
Vejatatif üreme: Mitoz bölünmeyle yüksek yapılı bitkilerde görülen eşeysiz üreme şeklidir. Yenilenmeye dayanan üremedir. Bitkide üremeyle alakalı olmayan vejetatif organdan yeni bir bitki oluşur. Organın türüne göre sürünücü gövde, yumru, çelik gibi türlere ayrılır. Bu üreme şeklinde ana bitkinin kalıtsal özellikleri korunur. Bu sayede bitkinin devamlılığı sağlanmış olur. Yeni bitki daha kısa sürede oluşmaya başlar. Bu üreme çeşidiyle tohum oluşturma yeteneği kaybolmuş olan bitkilerin nesli devam ettirilir. Bu eşeysiz üreme şekillerinden olan çelikle üremede ana bitkiden ayrılan dal parçası, yaprak gibi kısımlarına çelik adı verilir. Bu çelikle yeni bir bitki oluştuğunda buna çelikle üreme denir. Genç dallardan seçilen çeliklerde mitoz bölünme hızla gerçekleşir. Yumruyla üremede bitkilerin gövde yapılarından yeni bitki oluşur. Vejatatif üreme şeklinde ana bitki ve yeni bitkide genetik yapılarda fark olmaz. Sadece modifikasyon farkı olabilir.
Rejenerasyon ile üreme: Bu eşeysiz üreme çeşidinde organizmanın parçaları onarılarak yenilenir ve yeni canlı oluşur. Çok hücreli canlıların hepsinde yenilenme yeteneği olur. Ancak canlıda gelişmişlik arttıkça seviyesinde azalma olur. Basit yapılı canlılarda rejenerasyon üremeyi, gelişmişlerde ise onarımın sağlanmasını gerçekleştirir. Örneğin deniz yıldızından bir parça koparsa, parça canlı kendini yeniler ve bir deniz yıldızı daha oluşur. Kertenkele kuyruğu koptuğunda ise onarım yaparak kuyruğu oluşturur. İnsanlarda karaciğerde, kemik iliğinde, cilt ve dilde rejenerasyon yeteneği fazladır. Ancak gözlerde, kalp ve sinirlerde bu özellik yok gibidir.