Eşeysiz üreme ve çeşitleri denilince akla direk ilkel yapılı canlılar yani gelişmemiş canlılar gelir. Eşeysiz üreme tek bir ata canlının bir eşe ihtiyaç duymadan çeşitli yollarla üremesine denir. Bu üreme mitoz bölünme ile gerçekleşir. Üreme sonucu meydana gelen yeni canlı, ata bireyin tamamen aynısıdır. Üreme sonucu meydana gelen canlı ata canlının tamamı ile aynısı olduğu için kalıtsal çeşitlilik söz konusu değildir. Dört ana eşeysiz üreme çeşidi vardır. Bunlar bölünerek üreme, sporla üreme, tomurcuklanarak üreme ve vejetatif üremedir.
Bölünerek Üreme: Eşeysiz üreme ve çeşitleri denilince akıla ilk gelenlerden olan bölünerek üreme mitoz ile meydana gelir. Tek hücreli yani ilkel canlılarda büyüyüp, yetişen hücre bölünerek ikiye ayrılır. Bu ikiye ayrılma amitoz ve mitoz olmasına göre her yöne doğru olabilir. Örnekle açıklamak gerekirse mesela terliksi hayvanlarda bölünme enine doğru gerçekleşir. Kamçılı hayvanlarda ise bölünme boyuna doğru gerçekleşir. Bölünerek üreyen canlılara örnekle bakteri ve amipi söylemek yanlış olmaz.
Sporla Üreme: Eşeysiz üreme ve çeşitleri denilince spor ile üreme en son akıla gelendir. Sporla üremenin gerçekleşmesi için ana canlının içinde gerekli olan üreme aşamalarını gerçekleştirmesi ve spor oluşturması gerekir. Oluşan sporlar herhangi bir döllenme söz konusu olmadan dışarı bırakılırlar. Çok küçük olan bu sporlar rüzgar, su ve değişik dış etkenlerin etkisiyle hareket ederek yer değiştirirler. Uygun yeri bulan sporlar bölünürler ve çoğalırlar. Bakteriler oluşturdukları sporları üremek için değil korunmak için kendilerine ihtiyaç duyarlar. Sporla üreyen canlılar örnek verilecek olursa mantarlar, eğrelti otları ve çiçeksiz bitkileri söylemek doğru olacaktır.
Tomurcuklanarak Üreme: Bu üreme esnasında canlıda birtakım çıkıntılar oluşur ve bu çıkıntılardan yeni döller oluşur. Yeni döller ile birlikte yeni canlılar meydana gelir. Meydana gelen yeni canlı ana canlıdan ayrılabilir yada ayrılmayarak ana canlıya bağlı kalarak bir arada yaşayabilir. İşte bu üreme şekline tomurcuklanarak üreme adı verilir. Tomurcuklanarak üreyen canlılardan bazıları bira mayası, medüz ve hidradır.
Vejetatif Üreme: Bu şekilde üreyen canlılar genellikle yüksek yapılı bitkilerdir. Bu üreme şeklinde de meydana gelen canlının kalıtsal özellikleri ile ana canlının kalıtsal özellikleri aynen aynıdır. Bu şekilde üreyen canlıların başında çekirdeksiz üzüm gelir. Vejetatif üreme de kendi içinde dörde ayrılır. Bunlar çelikle üreme, yumru ile üreme, sürünücü gövde ile üreme ve soğan ile üremedir.
- Çelikle Üreme: Çilek, söğüt ve gül gibi bitkilerden alınan dal ya da gövdelerin nemli bir toprakta veya özel bileşimli sularda köklendirilerek yeni bitkiler oluşturulmasına çelikle üreme denir.
- Yumru İle Üreme: Bu üremenin en güzel örneği patatestir. Patateste oluşan yumru kısımlar toprağın altına gömülür ve ortaya yeni patatesler çıkar. İşte bu olaya yumru ile üreme denir.
- Sürünücü Gövde İle Üreme: Bitkilerin sürünücü olarak adlandırılan bölgeleri ile üremesine sürünücü gövde ile üreme denir. Bu üremeye en güzel örnek çileklerdir.
- Soğan İle Üreme: Gövdenin en alt ucunda başladığı üremeye soğan ile üreme denir. Bu şekilde üreyen canlılardan bazıları zambak ve laledir.