Eşeyli Eşeysiz Üreme, üreme, Bir canlıdan kendine benzer yeni canlılar meydana gelmesi ve neslinin devam etmesi olayıdır. Çoğalma olarak da bilinir. İki tip üreme vardır.
- Eşeyli üreme
- Eşeysiz üreme
Eşeysiz Üreme; İlkel yapılı olan canlılarda rastlanan üreme şeklidir. Tek bir ata canlıdan yeni, kendisinin bire bir aynısı canlı meydana gelmesi olayıdır. Eşeysiz üremenin temelinde mitoz bölünmeler vardır. Meydana gelen yavru kalıtsal olarak tamamen at canlı ile aynı özelliklere sahiptir. Kendi içinde farklı türleri bulunur.
Bölünerek Eşeysiz Üreme; Bir hücreli canlılarda rastlanılır. Eşeysiz üreme çeşidi olduğundan temelinde mitoz bölünmeler vardır. Büyüyen ve gelişen hücre ortadan ikiye bölünerek çoğalır. Enine ve boyuna bölünme vardır. Bakteri, amip, öglena (kamçılı hayvan), paramesyum (terliksi hayvan) canlılarında görülür.
Sporla Eşeysiz Üreme; Ata canlı hücreleri içinde fazla sayıda spor oluşturulur. Bu sporlar küçüktür ve bu sayede su, hayvanlar ve rüzgar yardımı ile çevreye yayılırlar. Uygun ortam oluştuğu zaman çimlenir ve ana canlıyı meydana getirir. Mantarlar, çiçeksiz bitkiler ve sıtma mikrobunda görülür.
Tomurcuklanma ile Eşeysiz Üreme; Ata canlılardan meydana gelen tomurcuk şeklinde çıkıntılardan yeni canlı meydana gelmesidir. Meydana gelen yeni canlı ata canlıdan ayrılarak yaşamına devam eder bazende koloni şeklinde ata canlıdan ayrılmaz. Hidra, bira mayası, sünger, mercan ve poliplerde görülür.
Rejenerasyonla Eşeysiz Üreme; Omurgasız bazı canlılarda vücutlarından kopan parçadan yeni canlı oluşumudur. Toprak solucanı ve halkalı solucanlarda görülür. Fakat yenilenme ile karıştırılmamalıdır. Kertenkelenin kopan kuyruğunun tamamlanması, karaciğerin kendimi tamamlaması üreme değildir.
Çelikle Eşeysiz Üreme; Çilek, kavak gibi canlılarından alınan parçalardan kök oluşturarak yeni canlı oluşumudur.
Eşeyli Üreme; Gelişmiş yapılı canlılarda görülür. İki ata canlı vardır. Bu iki ata canlının üreme hücrelerinin birleşerek döllenmesi sonucu yeni canlı meydana gelmesidir.
Eşeyli Üreme Özellikleri
- Hem erkek hem dişi birey vardır.
- Erkek üreme hücresi (sperm, polen) ve dişi üreme hücresi (yumurta) vardır.
- Eşeyli üreme temelinde mayoz bölünme ve döllenme vardır.
- Meydana gelen canlı çevre şartlarına dayanıklıdır.
- Meydana gelen yeni canlı ata canlılar ile birebir benzerlik göstermez.
- Hem kalıtsal farklılık, çeşitlilik oluşur hemde canlı sayısında artma olur.
- Kendi içinde türleri vardır.
Tohumla Eşeyli Üreme; Çiçekli bitkilerde rastlanılır. Tohumun uygun şartlar altında çimlenip yeni bitki oluşturması olayıdır. Bu uygun şartlar;
- Uygun sıcaklık
- Su
- Oksijen
Tohum, bitki çiçeğinde yer alan dişi organdaki döllenme olayı ile oluşur.
Tohum: Embriyo + Çenek-Besin Deposu- Endosperm + Koruyucu Kabuk)
Yumurta ile Eşeyli Üreme; Balıklar, kuşlar, kurbağalar ve böceklerde rastlanılır. Döllenme sonucunda zigot meydana gelir. Zigot mitoz bölünmeler ile embriyoyu meydana getirir. Embriyo ise canlı taslağıdır. Embriyo gelişimi vücut dışında yaşanır.
Doğurarak Eşeyli Üreme; Memeli hayvanlarda ve insanlarda rastlanılır. Döllenme sonucu zigot meydana gelişir ve bu zigot mitoz bölünmeler ile gelişir embriyoyu oluşturur. Embriyo vücut içinde gelişimini tamamlar yani anne karnında gelişimi tamamlanır.